Overvalt het imposter syndroom beelddenkers makkelijker? Hoe ombuigen?

Ben ik wel zo goed als ik denk te zijn?

Niemand lijkt dit te zien. Ik weet wel van veel dingen iets af, maar ben eigenlijk nergens echt goed in.

Wat is het imposter syndroom?

Het imposter syndroom (ook wel oplichterssyndroom of bedriegerssyndroom) is een term die gebruikt wordt als mensen denken van zichzelf denken dat ze bepaalde taken nog niet goede genoeg kunnen of hun kennis nog onvoldoende is.

Als ze succes behalen, vinden deze mensen dat ze dit niet verdiend hebben omwille van hun kennis of kunde, maar dat het hen gewoon toevallig gelukt is.

Mensen die leiden aan het imposter syndroom zijn bang om als een bedrieger door de mand te vallen.

Beelddenkers zijn leergierige mensen met veel interesses.

Als iets binnen hun interessegebied valt, leren ze uit zichzelf heel veel over een bepaald onderwerp, ook al zie je hen geen klassieke opleiding volgen. Ze vinden hun kennis overal:

• internet (denk aan blogs, tutorials op Youtube, enz.)
• boeken lezen of audio boeken luisteren
• podcasts
• enz.

Als iets hun interesse wekt, gaan ze zoveel mogelijk informatie opzoeken over dit onderwerp. Aangezien ze ook snel leren, zullen ze direct een degelijke basiskennis opbouwen. 

Vallen uit in klassieke leersystemen

Leren door verbanden te leggen

In opleidingen werkt men vaak thema per thema. Er is weinig aandacht om de onderlinge verbanden tussen de verschillende onderwerpen aan te geven.

Sommige mensen waaronder beelddenkers, hebben behoefte om het grotere geheel te zien en de onderlinge verbanden tussen verschillende vakken.

Hoe meer je als beelddenker leert zoeken naar verbanden, hoe sneller je nieuwe kennis gaat oppikken en op de juiste manier kan verwerken: 

• De verbanden die je ontdekt, zullen je helpen om de materie op de juiste plek te verwerken in je brein.
• Door het samenbrengen van de nieuwe informatie met kennis over dit onderwerp die je al hebt, gaat de snelheid van je leerproces toenemen.
• Door de juiste verbanden te leggen, groeit je kennis exponentieel.

Resultaat:

Als een onderwerp binnen je interesses valt en verbanden gelegd worden, ga je sneller vooruit dan je medestudenten of collega’s.

Zonder uitdaging haken ze af

De schoolse manier om stap voor stap de leerstof aan te brengen, past minder bij deze leerstijl.

• Telkens stappen opnieuw herhalen en inoefenen, maakt het oninteressant en doet hun aandacht afdwalen.
• Omdat het traag gaat en alles in eenvoudige elementen aangeboden wordt, missen ze uitdagingen.
• Bij deze lesmethode is er vaak weinig geen aandacht voor verbanden met andere lessen.

Resultaat:

Door verveling en gebrek aan uitdaging, haken deze collega’s af. Hierdoor missen ze de basiskennis ook al slagen ze er later soms wel in opnieuw aan te haken als het complexer wordt. 

Kennis combineren kan voordeel opleveren om snel terug aan te haken. Er vanuit gaan dat de basisprincipes altijd en overal hetzelfde werken, kan je ook op een totaal verkeerd been zetten.

Nieuwe uitdaging betekent oude loslaten

Anderzijds, zodra ze iets voldoende kennen om ermee te kunnen werken of begrijpen hoe iets in elkaar zit, zal hun interesse verdwijnen omdat iets anders hun aandacht zal trekken.

Daarom zullen deze profielen nooit een doorgedreven expertise bezitten over een bepaald thema.

Aan de andere kant door nieuwe kennis direct in hun brein te gaan combineren en verbinden, verwerven ze in korte tijd veel meer inzicht en informatie dan een degelijke basiskennis.

Waarom knaagt het imposter syndroom aan het zelfvertrouwen?

Door hun specifieke manier van leren, pikken ze kennis veel sneller op via alternatieve methodes. De combinatie van het atypische schoolparcours of carrière pad wat hieruit volgt, zorgt ervoor dat ze hier commentaar op krijgen van hun omgeving.

Wat heef een negatieve invloed op het zelfvertrouwen:

Van school of opleiding veranderen

Dit versterkt het gevoel: "Zie je wel, ik maak niets af."

Hierdoor mis je de juiste diploma’s en/of certificaten.

Job hoppen of van baan wisselen

Hierdoor horen ze regelmatig “Jij kan jezelf nergens in vastbijten of de moeite doen je aandacht langer bij hetzelfde onderwerp te houden.’

Mensen vinden je iemand onstandvastig en iemand die snel afhaakt.

Het komt er niet uit

De boodschap krijgen: “Er zit meer in jou maar het komt er nooit uit.”

Als je deze opmerking meermaals te horen krijgt, ga je op de duur zelf ook gaat geloven dat je niet goed genoeg je best doet.

De innerlijke criticus

Hoe groter de druk van buitenaf, hoe meer kans dat jij aan jezelf gaat twijfelen. Hoe luider dat stemmetje in je hoofd gaat worden:

Hoe kan jij deze materie allemaal verwerkt hebben in zo’n korte tijd?
Om dit onder de knie te krijgen is meer tijd en oefening nodig.

Zodra jouw interesse door iets anders geprikkeld wordt, haak jij af.
Waardoor je die laatste test of opdracht nooit afmaakt. Denk je nu echt dat je hier zonder certificaat mee verder gaat geraken?

Dit alles kan voor een flinke deuk in het zelfvertrouwen zorgen. Het opent de deur voor het imposter syndroom en nog meer negatieve gedachten over jezelf:

• Het lukt me niet om iets af te maken.
• Ik verdien deze erkenning, baan of succes absoluut niet.
• Straks val ik door de mand als bedrieger omdat ik niet alle nodige certificaten en diploma’s heb.

Hoe voorkom je dat dit mechanisme start? 

Hou het eenvoudig

Doorheen mijn carrière heb ik mezelf een aantal basisprincipes aangeleerd van HTML zonder alle basiselementen te leren of te begrijpen. Door hierop verder te redeneren in combinatie met andere kennis en ervaring, kan ik me behoorlijk uit de slag trekken.

Soms heb ik extra informatie nodig en stel ik een specifieke vraag aan een IT-er.

Meestal ontvang ik een heel technisch en gedetailleerd antwoord waar ik geen stap verder mee kom:
De complexe vraag geeft nergens aan dat deze gesteld werd door een leek in dit vakgebied die op zoek was naar een eenvoudig antwoord.

Het is echter wel het perfecte recept om aan mezelf en mijn kennis te gaan twijfelen.
In het verleden heb ik me regelmatig door laten vangen wat telkens een aanslag was op mijn zelfvertrouwen.

Omdenken geeft inzicht

Als je weet hoe jouw leerproces werkt, besef je wat er gebeurt en kan je de bovenstaande situatie anders bekijken en onderzoeken.

Waarom stel je die HTML vraag in plaats van IT het probleem te laten oplossen?

Ik wil de basis dingen zelf kunnen aanpassen of begrijpen waarom iets al dan niet werkt. Ik experimenteer en probeer graag nieuwe ideeën uit:

• Een proces van testen, falen en opnieuw proberen;
• Door de limieten op te zoeken van de mogelijkheden, worden sommige functionaliteiten voor totaal andere doeleinden gebruikt.

Vroeger legde ik het probleem met het technische antwoord volledig bij mezelf. Waardoor mijn innerlijke criticus het woord nam:

• Zie je wel, je hebt het weer eens veel te ingewikkeld gemaakt, niemand begrijpt je vraag.
• Je zou beter beginnen met de basis HTML te leren zodat je betere vragen stelt.
• enz.

Terugkeren om eerst de basiskennis van A tot Z onder de knie te krijgen, lukt in de meeste gevallen zelden:
Jij wil immers geen expert worden in deze materie, maar wel genoeg inzicht en basiskennis zodat je deze kan toepassen waar je het nodig hebt.

Waar zit het verschil?

Ondertussen besef ik dat de vragen die ik stel veel complexer zijn dan doorsnee beginners-vragen. Hierdoor krijgen anderen de indruk dat je meer kennis hebt over dit onderwerp.

Het is nooit de bedoeling om je beter voor te doen dan je bent, maar de specificiteit van je vragen kan bij anderen wel de indruk geven dat je veel expertise hebt over dit onderwerp.

Dit is een probleem waar meer beelddenkers tegenaan lopen.

Concrete stappen om dit te voorkomen

• Weet dat er verschillen zijn, maar iedere betrokkenen is van goede wil en wenst de ander zo goed mogelijk verder te helpen.
• Ieder van ons heeft andere kennis en interesses. Dat maakt het geheel extra waardevol maar zorgt ervoor dat er geen standaard maatstaven zijn voor een goede basiskennis.
• Leg de situatie uit door aan te geven dat je kennis hebt van een beperkt aantal zaken en durf aangeven tot waar je het begrijpt.
• Als beide partijen weten waar iedereen staat, ontstaat een gesprek waarin extra informatie gedeeld zal worden.

Waaraan herken je het bedriegerssyndroom?

Onderstaande lijst van imposter syndroom kenmerken is opgemaakt door Ivona Hirschi maar ik heb hieronder de Nederlandse vertaling opgenomen (met goedkeuring van Ivona).

Extra tip voor de beelddenkers met imposter syndroom!

Ook dit lijstje zal je nooit allemaal kunnen afvinken en dat is nergens voor nodig!

Je zal je zeker herkennen in een of meerdere kenmerken van deze lijst. Ga daar nu mee aan de slag om te kijken hoe je deze in jouw dagelijks leven kan ombuigen. Je zal ontdekken dat je heel gauw verandering zal zien.

Begin klein: kies een kenmerk waar je mee wil starten. Zodra je dit aangepakt hebt, neem je de volgende. Wees mild voor jezelf en vermijd om te snel en te veel ineens te willen veranderen.

Wees niet bang van de reactie vanuit je omgeving, de meeste mensen waarderen eerlijkheid.

Kan je hier hulp bij gebruiken of wens je meer informatie?

Opmerking van de auteur: 

Dit artikel verscheen voor het eerst op 6 februari 2023. Deze publicatie wordt regelmatig aangevuld met de laatste nieuwe inzichten. De laatste update gebeurde op 27 januari 2025.

Vergelijkbare omschrijvingen voor beelddenkers en aanverwante profielen vind je in dit overzicht.

Het anders-zijn, gaat pas op een positieve manier voor je werken als jij jezelf kan accepteren zoals je bent. Als jij je extra kwaliteiten kan zien als een aanwinst in plaats van een handicap.

Op dat moment ga je deze extra kwaliteiten verder ontwikkelen in plaats van te blijven vasthangen aan de tekorten die anders-zijn met zich meebrengt.

Jouw meerwaarde zit in die extra kwaliteiten! Je bent veel meer dan een label.
Bovendien is iedere mens uniek. We zijn allemaal verschillend en enkel door ieders talenten samen te laten werken, gaan we sneller vooruit als groep!

Bron afbeeldingen: Numentum & Drawify

27 januari 2025