Wat als je faalangst leert voorkomen? Vergroot dit jouw zelfvertrouwen?

Wie kent de vicieuze cirkel niet?

Faalangst, niet goed genoeg zijn, niet goed genoeg voelen, piekeren, stress, uitstel gedrag, we ervaren het allemaal wel eens.

Gevolg: je zelfvertrouwen neemt af.

Hoe komt het dat multi-getalenteerde bruggenbouwers of beelddenkers hier meer hinder van ondervinden?

• Op welke manier kan jij je faalangst te slim af zijn?
• Hoe voorkom je om in een negatieve spiraal terecht te komen?

Circulair denken of malende gedachten in je hoofd

Wat gebeurt er in de praktijk?

1. Als je gaat piekeren, ga je circulair denken.
2. Je maakt je zorgen over iets.
3. Je problemen lijken steeds groter te worden.
4. Door de angst voor de negatieve gevolgen neemt je stress toe.

Welke gevolgen heeft dit denkpatroon?

Je begint steeds meer aan je eigen kunnen te twijfelen waardoor het vertrouwen in jezelf vermindert.

Faalangst lijkt je compleet te vertragen en te immobiliseren. Het verlamt je lichaam en geest volledig.

Al je aandacht gaat volledig naar het probleem waardoor het lijkt alsof je in een tunnel terecht komt: je ervaart enkel de steeds groter wordende problemen, terwijl je de mogelijke oplossingen gewoon niet meer kan zien.

Door je tunnel-zicht ben je niet meer in staat om je brein alle mogelijkheden te laten zien. Waardoor jij jezelf geen ruimte meer geeft om creatieve oplossingen te bedenken. Terwijl het bedenken van die aparte en vernieuwende oplossingen net jouw unieke kracht is!

Welke processen zet faalangst in werking?

Bij faalangst krijgt je lichaam het signaal dat er gevaar dreigt. Hierdoor worden in je lichaam automatisch allerhande processen in werking gezet. Het signaal om te vluchten. Het zijn dezelfde processen die onze voorouders alarmeerden voor dreigend gevaar in de oertijd.

Het enige verschil is dat er in de situatie vandaag geen fysiek gevaar schuilt. Het proces speelt zich af in je hoofd omdat jij je zorgen maakt en dit proces je denken overneemt.

Je lichaam maakt geen onderscheid: er dreigt gevaar! En start automatisch een aantal mechanismen op:

1) Overlevingsinstinct

Onbewust starten er  een aantal processen in je lichaam. Je overlevingsinstinct schiet in actie.

2) Processen intern stress-systeem

Het lichaam gaat een stoffen aanmaken waardoor een aantal functies geactiveerd worden om het gevaar te bestrijden. 

3) Selectieve bloed en zuurstof toevoer

Elke lichaamsfunctie die in deze gevaarlijke situatie minder belangrijk is, wordt tijdelijk stilgelegd.

Op het niveau van de hersenen, gaat bijvoorbeeld de hersenstam ook wel het reptielenbrein genoemd, alle bloed en zuurstof krijgen. Andere functies zoals het geheugen en logisch denken zullen tijdelijk uitgeschakeld worden.

Wanneer ga je twijfelen aan je eigen kunnen?

Faalangst is dikwijls gekoppeld aan presteren: je moet iets afleveren waarop anderen je gaan beoordelen.

Denk bij voorbeeld aan een gesprek over de voortgang van je project met de directie of een examen dat je dient af te leggen voor je werk.

Hoe werkt een paniekreactie?

Stel dat je zo’n paniekaanval krijgt op het moment van een examen.
De gevolgen laten zich raden: bij het lezen van de vragen, lijkt het alsof je deze leerstof nog nooit gezien hebt en je hoort het letterlijk in Keulen donderen.

Je raakt in paniek en in plaats van een beroep te kunnen doen op je geheugen, krijg je een black-out. Het gaat compleet mis omdat je lichaam deze situatie als een gevaar ervaart en onmiddellijke het overlevingsmechanisme start.

In een poging om op het gevaar te reageren, gaat je brein steeds meer functies uitschakelen. Helder en logisch denken is in die toestand niet meer aan de orde.

Geen selectieve reactie!

Ons lichaam maakt geen onderscheid: tussen een fysieke bedreiging of een paniekaanval.

Hetzelfde mechanisme wordt opgestart als je door angst overvallen wordt op het moment dat jij een belangrijke presentatie moet geven. Denk bijvoorbeeld aan het verkopen van een projectvoorstel of de goedkeuring krijgen voor een oplossing.

Waarom komt dit meer voor bij multi-getalenteerde bruggenbouwers?

De meesten beelddenkers hebben sinds hun kindertijd regelmatig ervaren dat hun omgeving hen niet begreep. Dit komt omdat ze vanuit andere hoeken naar een situatie kijken.

Ze werden meermaals uitgelachen om hun chaotische en onsamenhangende ideeën en opmerkingen. Kort en bondig uitleggen wat ze in hun verbeelding zien, is quasi onmogelijk.

Hun levendige verbeelding en fantasie brengt deze kinderen tot inzichten die dikwijls hun leeftijd ver vooruit zijn wat betreft complexiteit, verbindingen leggen tussen zaken, details moeiteloos in het grotere geheel plaatsen enz.

Deze 3 factoren spelen een belangrijke rol en veroorzaken faalangst:

1) Afwijzen ideeën en voorstellen 

Vermits deze aparte ideeën en fantasiebeelden op jonge leeftijd meermaals afgewezen werden, is het zelfvertrouwen doorheen de jaren beginnen afnemen. Hierdoor twijfelen volwassen beelddenkers of ze al wel goed genoeg zijn om hun menig te geven.

2) Afkeuring manier van werken

Omdat hun aanpak van opdrachten, afwijkt van standaardmethodes, wordt hun werkwijze regelmatig afgekeurd.

3) Behoefte aan afwisseling en uitdaging

Zodra ze op iets uitgekeken zijn, is het plezier en de uitdaging weg; Zodra iets routine of herhaling dreigt te worden, zoeken ze een nieuwe uitdaging.

Leidinggevenden zien dit vaak als een zwakte: Dit profiel mist het doorzettingsvermogen om een bepaald onderwerp tot in de kleinste details te bestuderen.

Door jezelf aan te passen, ontwikkelen overlevingspatronen

Jezelf afschermen wordt een verdedigingsstrategie. Je wil alleen nog naar buiten komen met een oplossing of idee, als je 100% zeker bent dat het perfect is.

Van kindsbeen af leren ze om zich aan te passen en vooral hun mond te houden zodat ze zo min mogelijk opvallen: Ze willen er graag bij horen zonder op te vallen. Ze gaan zich gedragen zoals iedereen.

Het kost echter heel veel energie om je als beelddenker aan te passen aan de wereld om je heen. Je kan meelopen met de groep maar zal echter nooit een uitblinker of uitschieter worden door jezelf aan te passen.

Door jezelf weg te cijferen verlies jij je:

• eigenheid;
• natuurlijke talenten;
• zelfvertrouwen.

De prijs om jezelf aan te passen

Als jij jezelf als kind leert aanpassen, betaal je hiervoor een hoge prijs: Aanpassen kost veel energie. Deze energie kan je niet meer kan gebruiken om je talenten verder te ontwikkelen en te verbeteren. 

Welke natuurlijke kwaliteiten gaat verloren en zullen steeds minder gestimuleerd worden?

• jouw verbeelding en fantasie;
• de gekke of ongebruikelijke verbindingen die je maakt om nieuwe oplossingen te bedenken;
• enz. 

Dit zijn de talenten die je zo waardevol en uniek maakt, als je ze blijft stimuleren en ontwikkelen.

Waar zit het verschil?

Beelddenkers zijn uitzonderlijk sterk in de processen die aangestuurd worden door de rechterkant van ons brein.
In onze Westerse maatschappij zijn scholen, universiteiten, bedrijven en organisaties gebouwd volgens processen die aangestuurd worden door de linkerkant van ons brein.

Wat heeft dit als resultaat?

Beelddenkers leven en werken in een omgeving die niet aansluit bij hun natuurlijke manier van denken en werken. Hierdoor leren ze al heel jong om zich altijd aan te passen en dit kost veel energie. Jezelf aanpassen wordt onbewust een overlevingspatroon.

Altijd aanpassen gaat ten koste van jezelf waardoor je altijd op de toppen van je tenen loopt. Omdat dit aanvoelt als constant leven in een stresssituatie, stijgt de kans op een paniekaanval en faalangst.

De metafoor van linker- en rechterbrein

De metafoor van rechter- en linkerbrein blijft een eenvoudig beeld om het onderscheid uit te leggen tussen de verschillende breinprocessen. Ook al heeft recent wetenschappelijk onderzoek aangetoond dat de strikte scheiding tussen linker- en rechterbrein niet klopt met de reële positie in ons brein.

De processen die toegeschreven worden aan de linkerkant in de metafoor, liggen niet aan de linkerkant van het brein. Het is wel zo dat deze processen als clusters of groepjes samengebracht zijn op een bepaalde plaats in de hersenen.

Wat kan je doen om faalangst te voorkomen?

Er zijn meerdere elementen die faalangst kunnen veroorzaken en bepaalde faalangst patronen doen starten. 

Wat kan je als je een voorkeur voor beelddenken hebt, zelf doen?

Vermijd zoveel mogelijk omgevingen waar jij jezelf altijd moet aanpassen. Ga bewust zoeken naar situaties waarin jij als multi-getalenteerde bruggenbouwer meer je unieke talenten of kwaliteiten kan gebruiken:

• Taken die je energie geven en waarvan je heel blij wordt.
• Activiteiten die jij zonder moeite doet maar je collega's veel meer moeite kosten.
• Durf opdrachten op jouw manier uit te werken als het eindresultaat hetzelfde is.

Zit er een link tussen jouw zelfvertrouwen en je persoonlijke manier van werken? Ja zeker.

Anti-stress training om faalangst aan te pakken?

In het geval van een beelddenker, lijkt me dit geen goed idee om het probleem aan te pakken!

In de praktijk merk ik dat je hierdoor de symptomen gaat bestrijding zonder het onderliggende probleem op te lossen.

Zolang je de basisoorzaak niet wegneemt, zal een goed bedoelde anti-stress training meer kwaad dan goed aanrichten. In plaatst van de faalangst weg te nemen, zal je het zelfvertrouwen nog verder laten afnemen omdat je het symptoom probeert te bestrijden.

Onderliggende oorzaak is afwijzing

De dieperliggende oorzaak is namelijk de angst voor afwijzing of uitgelachen te worden!

Als beelddenkers als kind regelmatig afgewezen of uitgelachen werden voor hun aparte suggesties, dan ontwikkelen ze overlevingspatronen. Sommige patronen veroorzaken op latere leeftijd, een fenomeen wat je onbewuste faalangst zou kunnen noemen:

De beelddenker toont uitstelgedrag waardoor ze het starten van een opdracht of project zo lang mogelijk voor zich uitschuiven.

UIt het leven gegrepen

Als ik in praktijk met hen hierover in gesprek ging, hoorde ik de volgende antwoorden van multi-getalenteerde bruggenbouwers in begeleidingstrajecten:

“Als ik niets doe, kan het ook nooit misgaan …”

Een uitspraak van een volwassen beelddenker die als kind dikwijls uitgelachen werd omwille van zijn met fantasierijke ideeën.

“Ik krijg het nooit zo mooi gerealiseerd als in mijn hoofd. Dus liever in de fantasiewereld blijven hangen en niets doen, dan de ontgoocheling dat het niet perfect is ..."

Een uitspraak van een volwassen beelddenker die opgroeide in een omgeving waar fouten maken of niet voldoen aan het perfecte beeld, ontoelaatbaar was.

Oude patronen vervangen om faalangst te voorkomen

Zolang er geen aandacht is voor de onderliggende basisoorzaak, werkt elke opleiding averechts:

• Je faalangst zal alleen maar groeien.
• Het vertrouwen in jezelf zal nog meer verminderen.

De eerste stap naar een duurzame oplossing voor deze vorm van faalangst, is het zoeken en aanpakken van de basisoorzaak:

Het gevoel niet goed genoeg te zijn waardoor je uitstelgedrag gaat gebruiken.
Daarna ga je deze oude patronen omvormen naar gedrag dat je nu op een positieve manier vooruit zal helpen.

Wil je weten hoe je dit kan aanpakken?

Stel je vraag via het contactformulier of plan direct telefonisch kennismakingsafspraak in Saskia's agenda. Saskia beantwoord je vragen over faalangst en uitstelgedrag bij beelddenkers op de werkplek.

Opmerking van de auteur: 

Dit artikel verscheen voor het eerst op 27 september 2012. Deze publicatie wordt regelmatig aangevuld met de laatste nieuwe inzichten. De laatste update gebeurde op 20 november 2023.

Vergelijkbare omschrijvingen voor beelddenkers en aanverwante profielen vind je in dit overzicht.

Het anders-zijn, gaat pas op een positieve manier voor jou werken als je dit leert omdenken:
Op dat moment ga je deze extra kwaliteiten verder ontwikkelen in plaats van te blijven vasthangen aan de tekorten die anders-zijn met zich meebrengt.

Jouw meerwaarde zit in die extra kwaliteiten!

Je bent veel meer dan een label en bovendien is iedere mens uniek. We zijn allemaal verschillend en enkel door alle talenten samen te brengen gaan we sneller vooruit als team!

Bron afbeeldingen: Numentum & Drawify

20 november 2023